Ο όρος “σύνδρομο Long- Covid”περιλαμβάνει τα συμπτώματα ,τα σημεία αλλά και τις επιπλοκές (όψιμες ή μακροχρόνιες) που εμμένουν ή εμφανίζονται 4 εβδομάδες μετά τη λοίμωξη με SARS-COV-2.
Το National Institute for Health and Care Excellence (NICE)(1) προτείνει την ακόλουθη ορολογία για τις φάσεις που έπονται της λοίμωξης από τον ιό SARS-COV-2:
- Οξεία Covid-19 (Acute Covid-19): αφορά σε σημεία και συμπτώματα έως 4 εβδομάδες
- Συνεχιζόμενη συμπωματική Covid-19 (On going symptomatic Covid-19): αφορά σε σημεία και συμπτώματα από 4 έως 12 εβδομάδες
- . Μετά-Covid-19 σύνδρομο (Post-Covid-19 syndrome): αφορά σε σημεία και συμπτώματα που αναπτύσσονται κατά τη διάρκεια ή μετά από τη λοίμωξη με Covid19 και συνεχίζουν για περισσότερο από 12 εβδομάδες, χωρίς να μπορούν να αποδοθούν σε εναλλακτική διάγνωση.
Από τα παραπάνω προκύπτει ότι ό όρος long Covid περιλαμβάνει την συνεχιζόμενη συμπωματική Covid-19 και το μετά Covid-19 σύνδρομο. Ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας και το Mount Sinai τόνισε το γεγονός ότι, ο Covid19 πέραν του είναι ιός που προσβάλλει το αναπνευστικό επηρεάζει και άλλα συστήματα. Έτσι οι ασθενείς με εμμένοντα συμπτώματα μετά από 3 μήνες, θα πρέπει σαφώς να ξεκινούν το διαγνωστικό έλεγχο από το αναπνευστικό σύστημα. Στην περίπτωση που ο έλεγχος του αναπνευστικού δεν καταλήξει στην επαρκή αιτιολόγηση της συμπτωματολογίας, ο έλεγχος θα πρέπει να συνεχιστεί στο καρδιαγγειακό σύστημα.
Κάθε ασθενής που νοσεί από Covid-19 θα πρέπει να ενημερώνεται για την πιθανότητα εμμενόντων συμπτωμάτων που συνήθως υποχωρούν μέσα σε 12 εβδομάδες και εμφανίζονται ανάλογα με την βαρύτητα της νόσου και την προηγούμενη κατάσταση της υγείας του. Σε περίπτωση μη βελτίωσης ή εμφάνισης νέων συμπτωμάτων οι ασθενείς θα πρέπει να εξετάζονται από τον θεράποντα ιατρό τους. Εμμένοντα συμπτώματα εμφανίζονται συχνότερα σε νοσηλευόμενους ασθενείς (Post Intensive Care Syndrome, προσβολή αναπνευστικού και καρδιαγγειακού). Ωστόσο συμπτωματολογία που επηρεάζει την ποιότητα της ζωής των ασθενών μπορεί να εμφανίζεται και σε μη νοσηλευόμενους ασθενείς. Η νόσος covid-19 πέραν του αναπνευστικού μπορεί να προσβάλλει πολλά συστήματα. Για αυτό και είναι αναγκαία η γνώση τους αλλά και η συνεργασία διαφόρων ειδικοτήτων. Παρακάτω παρουσιάζονται τα κύρια συμπτώματα και νοσήματα/επιπλοκές
Συνήθη συμπτώματα και επιπλοκές μετά από λοίμωξη με Covid-19- Ταξινόμηση κατά σύστημα :
- Αναπνευστικό: Βήχας/δύσπνοια, μειωμένη ικανότητα για άσκηση και υποξαιμία, Διάμεση Πνευμονοπάθεια με μειωμένη διαχυτική ικανότητα και περιορισμό, αλλοιώσεις θαμβής υάλου και ινωτικές βλάβες στην απεικόνιση, πνευμονική εμβολή σχετιζόμενες με το ανώτερο αναπνευστικό και ΩΡΛ: Ανοσμία-Αγευσία.
- Καρδιαγγειακό: Αίσθημα παλμών, δύσπνοια και θωρακικό άλγος, μυοκαρδίτιδα, μυοκαρδιακή ίνωση, καρδιακή ανεπάρκεια, αρρυθμίες, περικαρδίτιδα, ορθοστατική υπόταση.
- Νεφρικό: Χρόνια νεφροπάθεια με μειωμένο EGFR έχει αναφερθεί 6 μήνες μετά.
- Δερματολογικό: Η τριχόπτωση είναι το κύριο σύμπτωμα και εμφανίζεται σε περίπου 20% των ασθενών Εξάνθημα (πχ κνίδωση)
- Ρευματολογικό: Αντιδραστική αρθρίτιδα, ινομυαλγία, νοσήματα συνδετικού ιστού
- Ενδοκρινικό: Εμφάνιση ή επιδείνωση σακχαρώδη διαβήτη, υποθυρεοειδισμός, υποξεία θυρεοειδίτιδα, διαταραχές εμμήνου ρύσης.
- Νευροψυχιατρικό: Καταβολή, μυαλγίες, κεφαλαλγία, αδυναμία, διαταραχές αυτόνομου, γνωσιακές διαταραχές, διαταραχές μνήμης , οσφρητικές / γευστικές διαταραχές, ανησυχία, κατάθλιψη, διαταραχές ύπνου , μετατραυματικό στρες.
- Αγγειακό: Θρομβοεμβολικά επεισόδια (πνευμονική εμβολή, αρτηριακή θρόμβωση, εν τω βάθειφλεβοθρόμβωση )
- Ουρολογικό: Ακράτεια, σεξουαλική δυσλειτουργία
- Γαστρεντερικό: Έχει παρατηρηθεί παρατεταμένη απέκκριση του ιού στα κόπρανα ακόμα και σε ασθενείς με αρνητικό ρινοφαρυγγικό επίχρισμα. Η νόσος μπορεί δυνητικά να μεταβάλει το μικροβίωμα του εντέρου και να οδηγήσει σε εμφάνιση ευκαιριακών λοιμώξεων.
- Άλλα: Παρατεταμένη δεκατική πυρετική κίνηση, απώλεια βάρους, έλλειψη βιταμίνης D, αλλεργίες και σύνδρομο ενεργοποίησης μαστοκυττάρων, χρόνια άλγη, επιδείνωση συνοσηροτήτων.
Αναπνευστικές επιπλοκές Long-Covid συνδρόμου
Σε μία μελέτη παρατήρησης 38 νοσοκομείων στις ΗΠΑ, στις 60 ημέρες μετά την έξοδο από το νοσοκομείο, απεβίωσε το 6,7% των ασθενών ενώ το 15,1% χρειάστηκε επανεισαγωγή (5). Το 32,6% των ασθενών ανέφερε εμμένοντα συμπτώματα και το 18,9% νέα συμπτωματολογία. Το συχνότερο σύμπτωμα ήταν η δύσπνοια στην άνοδο μιας σκάλας (22,9%), ο βήχας (15,4%) και η εμμένουσα απώλεια γεύσης/όσφρησης (13,1%). Σε άλλη μελέτη νοσηλευόμενων ασθενών(6) το 68% και το 49% των ασθενών εμφάνιζε τουλάχιστον 1 σύμπτωμα στους 6 και 12 μήνες αντίστοιχα, με συχνότερα στους 6 μήνες την καταβολή (52%), τις διαταραχές ύπνου (27%), την τριχόπτωση (22%) και τις διαταραχές όσφρησης (11%). Ενδιαφέρον εύρημα της μελέτης αυτής αποτελεί η αύξηση του ποσοστού των ασθενών που εμφάνιζαν δύσπνοια κατά mMRC>1 από τους 6 (26%) στους 12 μήνες (30%). Το συχνότερο εύρημα στις λειτουργικές δοκιμασίες των πνευμόνων είναι η μείωση στη διαχυτική ικανότητα DLCO η οποία σαφώς συσχετίζεται με την βαρύτητα της νοσηλείας.
Στόχοι παρακολούθησης ασθενών μετά από Covid-19 νόσο
- Η αξιολόγηση και θεραπεία οξέων συμπτωμάτων/σημείων όπως μεταλοιμώδους βήχα,δύσπνοιας, καταβολής, υποξαιμίας.
- Η αναγνώριση των μακροπρόθεσμων αναπνευστικών επιπλοκών της πνευμονίας από COVID-19 και η παρακολούθηση των ασθενών.
- Η αναγνώριση σε πρώιμο στάδιο των πιο σοβαρών επιπλοκών που δυνητικά μπορεί να προκαλέσουν αναπηρία όπως, η πνευμονική ίνωση και η πνευμονική αγγειακή νόσος.
- Η επιβεβαίωση της πλήρους ύφεσης των απεικονιστικών ευρημάτων των ασθενών με πνευμονία COVID-19.
- Η ολιστική προσέγγιση της νόσου (πχ ψυχολογική υποστήριξη σε αγχώδη διαταραχή ή γνωσιακές διαταραχές, θεραπεία αποκατάστασης σε σαρκοπενία μετά από παρατεταμένη νοσηλεία/ΜΕΘ κα). Εκτός από την φυσική εξέταση και την λήψη αναλυτικού ιστορικού μπορεί να είναι αναγκαία και η διενέργεια περαιτέρω εργαστηριακού ελέγχου. Δεν υπάρχει εργαστηριακή εξέταση που να διαχωρίζει τις Post-Covid καταστάσεις από άλλες αιτιολογίες και νοσήματα. Ο εργαστηριακός έλεγχος θα πρέπει να γίνεται σύμφωνα με την κρίση του θεράποντος ιατρού, κατόπιν αξιολόγησης των συμπτωμάτων(είδος, βαρύτητα, διάρκεια) του ασθενούς, των ευρημάτων της κλινικής εξέτασης, της βαρύτητα της νόσησης από COVID-19 και των συνοσηροτήτων του ασθενούς. Δεν χρειάζεται όλοι οι ασθενείς που νόσησαν από COVID-19 να υποβληθούν σε εργαστηριακό έλεγχο.
Για τους ασθενείς που έχουν εμμένοντα συμπτώματα με σκοπό την διάγνωση και εκτίμηση καταστάσεων που ενδεχομένως χρειάζονται θεραπεία, μέχρι να υπάρξουν επαρκή δεδομένα για την αντιμετώπιση των Post-Covid καταστάσεων,προτείνεται ένας βασικός εργαστηριακός έλεγχος που να περιλαμβάνει:
Γενική αίματος, ηλεκτρολύτες, κρεατινίνη, ουρίαγενική ούρων, έλεγχος ηπατικής λειτουργίας, CPK, CRP, TKE, φερριτίνη θυρεοειδικός έλεγχος (TSH, FT4) D-dimer, ινωδογόνο Τροπονίνη Βιταμίνη D, Βιταμίνη Β12
Προτείνεται επίσης, ένας πιο ειδικός έλεγχος ανάλογα με την κλινική υποψία ή τα συμπτώματα του ασθενούς. Ο Ειδικός εργαστηριακός έλεγχος περιλαμβάνει: Ρευματολογικές καταστάσεις,αντιπυρηνικά αντισώματα, ρευματοειδής παράγοντας, αντι-CCP, αντισώματα καρδιολιπίνης και CRP διαφοροδιάγνωση πνευμονικών ή καρδιακώνσυμπτωμάτων Β- νατριουρητικό πεπτίδιο.
Κατά την αξιολόγηση της δύσπνοιας ασθενών, συνιστάται η χρήση ερωτηματολογίων πχ mMRC και δοκιμασιών όπως της 6MWT. Άλλα ερωτηματολόγια (μετατραυματικό στρες, κατάθλιψη, διαταραχές ύπνου, στρες). μπορεί να φανούν χρήσιμα στην κλινική πράξη. Οι ασθενείς πιθανόν να χρειαστεί να υποβληθούν σε Αξονική τομογραφία θώρακος υψηλής ευκρίνειας (HRCT) και CT αγγειογραφία πνευμόνων (CTPA) ενώ επί ενδείξεων ή ανάλογα με τις επιπλοκές της νόσου κατά τη νοσηλεία ή το ιστορικό του ασθενούς υπερηχοκαρδιογράφημα και καρδιολογικός έλεγχος. Ο υπέρηχος πνεύμονα μπορεί να βοηθήσει στην εκτίμηση των εμμενουσών βλαβών μετά από πνευμονία Covid-19.
Για εκείνους τους ασθενείς που εκδήλωσαν σοβαρή νόσηση και νοσηλεύθηκαν σε κοινό θάλαμο ή στην ΜΕΘ προτείνεται η διενέργεια υπολογιστικής τομογραφίας θώρακος υψηλής ευκρίνειας (HRCT) εξαρχής στις 12 εβδομάδες μετά τη νόσηση καθώς και η διενέργεια του παρακλινικού ελέγχου (πλήρης λειτουργικός έλεγχος αναπνευστικού, δοκιμασία εξάλεπτης βάδισης, καλλιέργειας πτυέλων και διαθωρακικού υπερηχογραφήματος καρδιάς).
Ο όμιλος Νέα Διάγνωση προτείνει τα ακόλουθα Πακέτα Εξετάσεων LONGCOVID:
Πακέτο Α
ΓενικήΑίματος,Τροπονίνη,CPK,D-dimers,CRP,ΤριπλεξΚαρδιάς, ΑκτινογραφίαθώρακοςF,ΑκτινογραφίαθώρακοςP
Πακέτο Β
Γενική αίματος, Κάλιο, Νάτριο , κρεατινίνη, ουρία, γενική ούρων, CPK, CRP, TKE, φερριτίνη, TSH, FT4, D-dimer, ινωδογόνο, Τροπονίνη, ,βιταμίνη Β12, ΒΙΤΑΜΙΝΗ D-3(1,25-OH), ΒΙΤΑΜΙΝΗ D-3(25-OH)
Πακέτο Γ
Γενική αίματος, Κάλιο, Νάτριο , κρεατινίνη, ουρία, γενική ούρων, CPK, CRP, TKE, φερριτίνη, TSH, FT4, SGOT, SGPT, γ-GT, D-dimer, ινωδογόνο, Τροπονίνη, βιταμίνη Β12, ΒΙΤΑΜΙΝΗ D-3(1,25-OH), ΒΙΤΑΜΙΝΗ D-3(25-OH)
Πακέτο Δ
Γενική αίματος, Κάλιο, Νάτριο , κρεατινίνη, ουρία, γενική ούρων, CPK, CRP, TKE, φερριτίνη, TSH, FT4, SGOT, SGPT, γ-GT, D-dimer, ινωδογόνο, Τροπονίνη, βιταμίνη Β12, ΒΙΤΑΜΙΝΗ D-3(1,25-OH), ΒΙΤΑΜΙΝΗ D-3(25-OH),Τριπλεξ Καρδιάς -Ακτινογραφία θώρακος F- Ακτινογραφία θώρακος P
Πακέτο Ε
Γενική Αίματος, Τροπονίνη,CPK,D-dimers,CRP,Τριπλεξ Καρδιάς, Ακτινογραφία θώρακος F,,SGOT,SGPT,γ-GT
Για περισσότερες πληροφορίες και κλείσιμο ραντεβού, επικοινωνήστε :
- Μονάδα Αιγάλεω : 210 53 17 220
- Μονάδα Πανόρμου : 210 97 18 078
- Μονάδα Αγίου Δημητρίου : 210 97 18 078
ΠΗΓΗ ΑΡΘΡΟΥ : ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΠΝΕΥΜΟΝΟΛΟΓΙΚΗ ΕΤΑΙΡΕΙΑ
Long-Post Covid – ΕΟΔΥ
